گۆڕان نیوز- کتاب «مدیریت استراتژیک خانواده» تالیف دکتر سید هاشم هدایتی دانش آموخته مدیریت استراتژیک چاپ اول در سال ۱۴۰۳ توسط انتشارات مهکامه چاپ و منتشر شده است.
به گزارش گۆڕان نیوز، با وجود تفاوت‌های زیاد و قابل توجه فرهنگی در میان ملل جهان، اما غالب مردم در هر جای دنیا نهاد خانواده را به عنوان مهمترین، یا یکی از مهمترین بخش‌های ساختار جامعه خود تلقی می‌کنند.
برخی پژوهش‌های جهانی گویای این واقعیت است که مردم، خانواده را ارزشمندترین جنبه زندگی خود به شمار می‌آورند. نظر به این اهمیت و نقشی که خانواده در زندگی مردم دارد، موضوع مدیریت خانواده نیز به یک ضرورت اجتناب¬ناپذیر تبدیل می¬شود. با وجود این اهمیت، متأسفانه درمحیط‌های آموزشی و دانشگاهی ما سخن زیادی در مورد آن به میان نمی¬آید و جز رسانه¬های تصویری و صوتی، به ویژه رادیو و تلویزیون که غالباً حرف‌های کلیشه‌ای، غیرعلمی و غیرکارشناسی را مطرح می¬کنند در مراکز آکادمیک و پژوهشی اولویت چندانی برای این موضوع قائل نمی¬شوند. البته در سال¬های اخیر گنجانیدن درسی با عنوان آموزش خانواده در نظام آموزشی ایران روزنه امیدی برای این نقیصه گشوده است لکن ابداً کافی نیست.
چالش‌های وسیع و در حال گسترش در میان خانواده‌های ایرانی، به ویژه افزایش روزافزون طلاق، مدیریت خانواده را به یک مسئله جدی اجتماعی تبدیل کرده است. برخی مطالعات سازمانی، فردی و یا روزنامه‌نگاری نشان دهنده آن است که انسجام خانواده در ایران شدیداً مورد تهدید قرار گرفته است تا جایی که این پرسش اساسی را به میان کشیده که آیا خانواده جدید با آن تعریف، جایگاه و نقشی که در فرهنگ سنتی ما داشته است، اساساً توان تداوم خواهد داشت؟ از این منظر می¬توان پرداختن به نحوه اداره کردن خانواده، نقش و ویژگی‌های آن در دوران گذار نسبت به مدرنیته که وضعیت کنونی جامعه ایرانی است، را یک چالش روزمره و یک مسئله جدی دانست.
اهمیت پرداختن به مدیریت خانواده، آن هم با نگرش استراژیک، که مدیریت خانواده را در یک فضای مقایسه ای و رقابتی و با تکیه بر تغییرات درونی و محیطی آن مدنظر قرار می¬دهد زمانی بیشتر به چشم می¬آید که نقش خانواده در نظام تربیتی و آموزشی، روند و ساختار جمعیت، سلامت روحی زنان و مردان، توسعه پایدار و آینده جامعه مدنظر قرار بگیرد. تا جایی که می¬توان مدعی شد که طی مسیر توسعه جامعه بدون نقش آفرینی اثر بخش خانواده امکان¬پذیر نخواهد بود. الگوی کشورهایی نظیر ژاپن که خانواده در آن نقش محوری در پیشرفت همه جانبه کشورشان داشته است می¬تواند این ادعا را ثابت کند که برای قرارگرفتن جامعه ایرانی در مسیر درست پیشرفت و توسعه چاره¬ای نیست جز اینکه نهاد خانواده جایگاه واقعی خود را بازیافته و با مدیریت اثربخش بتواند رسالت و مأموریت خود را به انجام برساند.
نظر به اینکه یکی از دلایل از هم پاشیدگی نظام خانواده در جامعه ایرانی را می توان فقدان نگرش استراژیک در رهبران اجتماعی و اجزای خانواده– اعم از مرد و زن و فرزندان بالاتر از سن بلوغ– دانست، انتظار می‌رود اِعمال مدیریت استراتژیک در خانواده بتواند اهداف زیر را محقق سازد:
۱.تغییر نگرش اداره کنندگان خانواده از درون نگری صرف به توجه همزمان به درون و محیط مؤثر بر خانواده
۲.کمک به تقویت ساختار، نظام برنامه‌ریزی، تجهیز منابع و سیستم نظارت در جهت ارتقای سطح بهره‌وری خانواده در دو جنبه اثربخشی و کارآمدی آن.
۳.کمک به ارزش آفرینی همه جانبه در نهاد خانواده با تأکید بر مدیریت استراتژیک.
- ایجاد هماهنگی و هم افزایی در بین اعضاء خانواده
برای تحقق اهداف بالا، پاسخگویی به پرسش‌های زیر مد نظر خواهد بود:
۱.خانواده چیست؟ ویژگی‌های خانواده در دوره‌های سنت، مدرنیته و گذار کدامند؟
۲.مدیریت خانواده چیست؟ کارکرد آن چیست و فرآیند آن کدام است؟
۳.نگرش استراتژیک چگونه می‌تواند چالش‌های خانواده را شناسایی و به انسجام و اثربخشی خانواده کمک کند؟ - کدام روش مدیریتی می‌تواند به موفقیت خانواده‌های ایرانی کمک کند؟
در مورد روش های علمی رهبری و مدیریت خانواده، مطالعات زیادی انجام نگرفته است. غالب بحث-های مربوط به خانواده در محافل مذهبی و با تأکید بر توجیه ¬های دینی انجام گرفته و مسئله‌شناسی خانواده نیز غالباً در حوزه جامعه شناسی خانواده انجام شده و کمتر پژوهشی در مورد مدیریت در خانواده ویا روش های رهبری و اداره خانواده به عمل آمده است. با این وصف برخی پژوهش های میدانی از سوی نهادهای دولتی به چشم می‌خورد که برای شناسایی تغییرات نقش خانواده و چالش-های فراروی آن قابل استفاده هستند. البته موارد قابل توجهی پایاننامه‌های دانشگاهی به مسائل مختلف خانواده اختصاصی داده شده است که به دلیل کم توجهی نهادهای مرتبط با خانواده به این موضوعات، یا رویکرد کاربردی نداشته ویا اگر مواردی نیز به صورت کاربردی تهیه شده باشند کسی درپی بهره گیری از آن ها نبوده است. گرچه هیچ مطالعه ای که مستقیما در مورد نقش مدیریت استراتژیک خانواده باشد در ایران انجام نشده است اما می‌توان به مواردی اشاره کرد که غیرمستقیم به موضوع بحث، مربوط می‌شوند از مطالعاتی حول محورهای: وظایف و کارکرد خانواده ، روان شناسی خانواده، اهمیت و نقش خانواده، خانواده از نظر اسلام، آموزش خانواده، مقایسه نقش خانواده در جوامع مختلف، انواع خانواده و تیپ شناسی خانواده، جامعه شناسی خانواده، منشاء و تحول خانواده در طول تاریخ، مدیریت در خانواده، روش‌های باروری و کنترل خانواده، برنامه‌ریزی در خانواده، اقتصاد در خانواده و سبک رهبری در خانواده.
گرچه بر آن نیستم که به رسم پژوهش‌های دانشگاهی مدلی مفهومی برای محتوای کتاب ارائه دهم اما حیفم آمد چارچوبی، نه انتزاعی، بلکه عینی پیش روی خوانندگان قرار ندهم تا در ابتدای کتاب دریابد ما دنبال چه بوده‌ایم و در انتهای کتاب چه دستاوردی خواهد داشت؟ از این باب متغیرها و چارچوپ زیر را برای بیان فرآیند و مراحل بحث ارایه می‌دهم؛
۱.خانواده و مشخصات خانواده امروزی
۲.چالش‌های خانواده امروزی
۳.مدیریت چالش‌ها با نگرش استراتژیک
خانواده —–> چالش¬ها——–> راه¬حل¬ها
از آنجا که یافته‌های این کتاب مبنی بر پژوهش علمی کیفی برگرفته از مصاحبه و یا پژوهشی کمی برگرفته از بررسی میدانی نیست، بدیهی است روش مطالعه نیز رایج و شناخته شده و برگرفته از یکی از روش¬های مرسوم مطالعات علمی نیست. در واقع باید گفت آنچه در این کتاب مطرح شده است را می‌توان ماحصل تجربه، دانش و شهود و البته رشته تحصیلی نویسنده(مدیریت استراتژیک) دانست که با عینکی حساس و مسئله جویانه به جامعه خود نگریسته و با بهره‌گیری از ده‌ها مورد و مصداق، چارچوبی را طراحی و درون آن به شناسایی چالش‌های واقعی پرداخته و در نهایت روش و رویکردی را برای حل این چالش‌ها ارایه می‌دهد. بنابراین اگر بخواهم روش مطالعه ابتکاری بکار گرفته شده در این کتاب را معرفی کنم، فرآیند زیر، شاید همان روشی باشد که بکار برده شده است:
۱.تعیین مقاصد و ویژگی‌های آرمانی خانواده
- شناسایی و ارزیابی عوامل استراتژیک اثر گذار بر فرآیند مدیریت خانواده
- تعیین اهداف قابل تحقق دوره¬ای خانواده
- شناسایی و انتخاب استراتژی¬های مناسب برای مدیریت خانواده
- ارائه راهکارهای اجرایی و عملی برای تحقق استراتژی¬های مدیریت خانواده
- ارزیابی و بازنگری استراتژیک مدیریت خانواده