گۆڕان نیوز، صبحِ زود است، نسیمی که از دل کوه‌های آوانه می‌وزد، بوی خاک نم‌خورده را در کوچه‌های خاکی نایسر می‌پراکند، اینجا، دیوارها ترک خورده‌اند و پنجره‌ها سال‌هاست که به امیدی دوردست باز نشده‌اند و در پیچ‌وخم این محله، قصه‌هایی خاموش میان دود و گرد و خاک جاری است؛ قصه‌هایی از دست‌هایی که روزگاری به سوی زندگی دراز شده بودند و امروز، در هزارتوی اعتیاد، گم شده‌اند.
سینا رحیمی/ خبرنگار گۆڕان نیوز، نایسر، محله‌ای در حاشیه سنندج، با کوچه‌های تنگ و خانه‌های آجری فرسوده، آینه‌ی تمام‌نمای زخمی است که اعتیاد بر پیکره جامعه نشسته است اما همین جا، در دل همین خرابه‌های بی‌صدا، تپش زندگی هنوز جاری است؛ تپشی آرام، اما زنده.
روایت‌های خاموش کوچه‌های خاکی
نایسر یک نقطه از نقشه سنندج است که طی سال‌های اخیر، بیشترین آسیب‌ها را از پدیده‌ی اعتیاد دیده است، جوانان بی‌کار، کارگران خسته، نوجوانان بی‌آینده؛ این‌ها طعمه‌های خاموشِ بازار پرسود مواد مخدرند و بیکاری، فقر اقتصادی، شکاف‌های اجتماعی، و گاه نبود نهادهای حمایتی، زمینه‌ساز افتادن بسیاری به دام این بلا شده است.
در کوچه‌ای تنگ و باریک، جایی نزدیک خیابان اصلی، مردی میانسال را می‌بینم که بر لبه جدول نشسته، سیگار نیمه‌سوخته‌ای در دست دارد و به زمین خیره و شده است.، اسمش جلال است؛ چهره‌ای سوخته از آفتاب و رنج که می‌گوید: ۳۰ سال کارگری کردم، بعدش، وقتی کار خوابید، کارم شد قدم زدن تو این کوچه‌ها. یه روز، یکی گفت بیا یه چیزی بزن، دلت باز شه… کاش اون روز گوش نمی‌کردم.دست‌هایش را در هم می‌فشارد؛ دست‌هایی که زمانی ستون یک خانواده بود، جلال حالا در نوبت ثبت‌نام یکی از مراکز ترک اعتیاد سنندج است و می‌گوید: هنوز دلم می‌خواد برگردم، یه بار دیگه دست نوه‌ا‌م رو بگیرم، برم پارک.
نایسر فقط جلال نیست، در یک کوچه‌ی دیگر، به دخترکی ۱۷ ساله می‌رسم که نامش سحر است؛ چشمانی گودرفته و نگاهی که انگار سال‌ها پیش از نوجوانی عبور کرده و با لکنت می‌گوید: برادرم از مدرسه که ول شد، کم‌کم افتاد تو کار مواد. بعد… دیگه نتونست برگرده.
سحر، با دستانی لرزان، برایم تعریف می‌کند که چگونه اعتیاد برادرش خانواده‌شان را از هم پاشیده، و حالا مادرش در یکی از خیریه‌های سنندج کار می‌کند تا خرج درمانش را دربیاورد و می‌گوید: ولی امید داریم. یه روز برمی‌گرده. هنوز برام قصه میگه که می‌خواد دوباره درست زندگی کنه.در میان گردوخاک این کوچه‌ها، چنین حرف‌هایی بذر امیدی می‌پاشد که شاید در آینده‌ای نه چندان دور، سبز شود.
راه‌های درمان و بازسازی امید
با تمام سختی‌ها، در سنندج و به خصوص در محله‌های پرآسیب، تلاش‌های گسترده‌ای برای مبارزه با اعتیاد در جریان است.، مراکز ترک اعتیاد دولتی و خصوصی، خیریه‌های محلی، کمپ‌های توانبخشی، و گروه‌های خودیار نقش مهمی ایفا می‌کنند.
دکتر رسولی، یکی از فعالان حوزه‌ی درمان اعتیاد در سنندج، می‌گوید: درمان فقط سم‌زدایی نیست ،باید روح آدم‌ها را درمان کرد؛ امید را دوباره به دلشان کاشت چون بدون این، هر بازگشتی موقتی است.این مراکز با برنامه‌های تخصصی، از سم‌زدایی پزشکی گرفته تا جلسات روان‌درمانی گروهی و فردی، سعی دارند پیوند گسسته این افراد با جامعه را ترمیم کنند و آموزش مهارت‌های حرفه‌ای، کارگاه‌های مشاغل کوچک، ورزش درمانی و مشاوره‌های خانوادگی، بخش‌هایی از این مسیر دشوار اما امیدوارکننده است.
نمونه‌های موفق؛ بازگشت به زندگی در یکی از کلاس‌های آموزشی مرکز «ترک اعتیاد»، با مردی به نام فرهاد آشنا می‌شوم، سی‌ودو ساله، خوش‌پوش، با چهره‌ای که نشانی از گذشته تاریک ندارد.او می‌گوید: چهار سال تمام معتاد بودم؛ روزی رسید که دیدم بچه‌م منو نمی‌شناسه. اون روز فهمیدم باید برگردم.
فرهاد حالا در کنار کارگاه نجاری کوچکی که با کمک یکی از خیریه‌ها راه‌اندازی کرده، به دیگر بهبودیافتگان کمک می‌کند تا شغلی بیابند و هویت اجتماعی‌شان را بازسازی کنند.فرهاد اضافه می‌کند: آدم باید خودش بخواد. ولی دست‌های کمک هم خیلی مهمه.
۴۵ هزار نفر گرفتار دام اعتیاد
دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر استان کردستان در این باره می‌گوید: هم اکنون حدود ۴۵ هزار نفر در استان کردستان به مصرف انواع مواد مخدر معتاد هستند که پنج سال قبل این عدد ۹ هزار نفر بود و این زنگ هشداری است که به صدا در آمده است.
علی محمد پناه افزود: ۷۰۰ نقطه آلوده و ۳ هزار خرده فروش مواد مخدر در استان کردستان شناسایی شده است.
وی با بیان اینکه ۳۰۰نفر از معتادان متجاهر در کمپ‌ها ساماندهی و در حال درمانند، افزود: ۱۰ هزار نفر نیز در ۴۵ مرکز متادون درمانی استان، در حال درمان هستند.
دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر استان کردستان با اشاره به لزوم فرهنگ سازی، آموزش و جلب مشارکت‌های مردمی در زمینه برخورد با پدیده خانمان بر انداز اعتیاد به مواد مخدر، افزود: مسئولان مرتبط باید به شکل جدی و جهادی در این زمینه به میدان بیایند.
محمد پناه با بیان اینکه مهم‌ترین کار در حوزه مبارزه با اعتیاد، حوزه مقابله است، اظهار داشت: درست است که باید در مباحث فرهنگی و پیشگیری با قدرت هرچه بیشتر عمل کرد، اما اگر ما بتوانیم با نا امن سازی محیط برای خرده‌فروشان و عمده‌فروشان، راه عرضه را بر آنان ببندیم، در عمل شاهد کاهش اعتیاد در سطح جامعه خواهیم بود.
آینده؛ جاده‌ای دشوار اما روشن
با تمام تلخی‌ها و چالش‌ها، نایسر محله‌ی زخم‌خورده سنندج، آرام آرام در مسیر ترمیم گام برمی‌دارند، اهمت خانواده‌ها، حضور نهادهای حمایتی، افزایش آگاهی اجتماعی و امید جوانان، روزنه‌هایی به سوی نجات گشوده‌اند.
هرچند راه طولانی است و بازهم شکست‌ها در کمین‌اند، اما صدای امید را می‌توان از لابه‌لای خنده‌ی کودکان کوچه‌های خاکی شنید؛ کودکانی که هنوز بازی می‌کنند، هنوز می‌دوند، هنوز به زندگی باور دارند.سنندج، با همه‌ی رنج‌هایش، ایستاده است و نایسر، این تکه‌ی غبارآلود اما زنده شهر، گواهی است بر این که حتی در دل خاک هم می‌توان دوباره سبز شد.